Business Model Canvas (BMC) là một công cụ kinh doanh đáng tin cậy không chỉ được các startup sử dụng mà còn được áp dụng bởi các doanh nghiệp lớn như Facebook, Google, P&G, GE,… Không chỉ giúp các doanh nghiệp mới thành lập, BMC còn giúp cho các doanh nghiệp lâu năm xây dựng những chiến lược thông minh, cụ thể và hiệu quả. Tại Việt Nam, BMC cũng đã được nhiều doanh nghiệp sử dụng để phân tích tình hình doanh nghiệp và tìm ra phương thức tạo lợi nhuận tối ưu.

1. Business Model Canvas – Mô hình kinh doanh Canvas là gì?

Mô hình kinh doanh Canvas, hay Business Model Canvas, được phát triển bởi các chuyên gia quản trị người Thụy Điển và Bỉ. Mô hình này sử dụng hình ảnh để thể hiện thông tin về các nhân tố đầu vào trong chuỗi giá trị của một doanh nghiệp, giúp đơn giản hóa việc hoạch định kế hoạch kinh doanh và dễ dàng nắm bắt.

Bên cạnh việc xây dựng kế hoạch kinh doanh mới, mô hình này còn được sử dụng để phân tích tình hình kinh doanh hiện tại của các công ty. Business Model Canvas đang nhận được sự quan tâm rộng rãi trong giới kinh doanh nhờ lợi ích và hiệu quả mà nó mang lại. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã và đang áp dụng mô hình kinh doanh Canvas để phân tích tình hình doanh nghiệp và tìm ra phương thức tối ưu hóa lợi nhuận.

2. 9 thành phần quan trọng nhất trong Mô hình kinh doanh Canvas 

Trong cuốn Business Model Generation, Alexander Osterwalder và Yves Pigneur đã giới thiệu mô hình kinh doanh gồm 9 thành phần cốt lõi, tương ứng với 9 trụ cột tạo nên một tổ chức kinh doanh. Mục đích của mô hình này là giúp các doanh nghiệp tập trung hóa các hoạt động kinh doanh bằng cách minh họa tiêu chí đánh đổi tiềm năng. Các trụ cột bao gồm Đối tác chính, Hoạt động kinh doanh trọng yếu, Nguồn lực chủ chốt, Giải pháp giá trị, Quan hệ khách hàng, Kênh thông tin và Phân phối, Phân khúc khách hàng, Cơ cấu chi phí và Dòng doanh thu.

– Phân khúc khách hàng – Customer Segment (CS)

Đây là một trong 9 trụ cột của mô hình kinh doanh Canvas. Một doanh nghiệp có thể phục vụ nhiều nhóm khách hàng khác nhau nên việc phân khúc khách hàng là rất quan trọng. Các nhóm khách hàng này có thể thuộc thị trường đại chúng, thị trường ngách hoặc thị trường đa mặt. Xác định rõ phân khúc khách hàng sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng cụ thể, đem lại sự hài lòng cho khách hàng và tăng giá trị thặng dư cho doanh nghiệp.

– Giải pháp giá trị – Value Propositions (VP)

Đây là các giá trị mà sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn cung cấp cho các nhóm khách hàng mục tiêu. Đó có thể là những giải pháp tiện lợi, hiệu quả hoặc độc đáo giúp sản phẩm của bạn nổi bật và thu hút sự quan tâm của khách hàng. Nếu bạn có những giải pháp giá trị tốt hơn đối thủ, khách hàng sẽ dễ dàng lựa chọn sản phẩm của bạn thay vì sản phẩm của đối thủ.

– Các kênh thông tin và phân phối – Channels

Kênh thông tin và phân phối là các cách để tiếp cận và phân phối sản phẩm/dịch vụ đến khách hàng. Để lựa chọn các kênh thông tin và phân phối phù hợp, doanh nghiệp cần phân tích đặc điểm sản phẩm/dịch vụ và đối tượng khách hàng mục tiêu của mình. Tốt nhất là kết hợp giữa các kênh offline (cửa hàng, đại lý) và online (website, mạng xã hội) để đạt được nhiều khách hàng hơn.

– Quan hệ khách hàng – Customer Relationships (CR)

Quan hệ khách hàng là việc tạo dựng và duy trì mối quan hệ giữa doanh nghiệp và khách hàng. Việc duy trì khách hàng hiện tại và thu hút khách hàng mới đều rất quan trọng đối với sự phát triển của doanh nghiệp.

– Dòng doanh thu – Revenue Streams (RS)

Dòng doanh thu là các nguồn thu nhập chính của doanh nghiệp từ các phân khúc khách hàng khác nhau. Nó được coi như động lực chính của mô hình kinh doanh. Dòng doanh thu là yếu tố quan trọng mà các nhà đầu tư quan tâm và đánh giá cao.

– Key Resources (KR) 

Hay còn gọi là Nguồn lực chủ chốt – là những nguồn lực quan trọng nhất mà doanh nghiệp cần để hoạt động kinh doanh và tồn tại. Các nguồn lực này bao gồm nguồn lực vật chất, nguồn lực trí tuệ, nguồn lực tài chính và nguồn lực nhân lực. Những nguồn lực này sẽ quyết định sản phẩm hoặc dịch vụ đầu ra của doanh nghiệp. Nguồn lực vật chất bao gồm các tài sản như trang thiết bị phục vụ cho hoạt động kinh doanh, trong khi nguồn lực trí tuệ bao gồm kiến thức, thương hiệu và bằng sáng chế. Nguồn lực tài chính liên quan đến các dòng vốn, nguồn thu nhập và nhân lực, bao gồm các khía cạnh liên quan đến nhân sự.

– Key Activities (KA) 

Hay còn gọi là Hoạt động kinh doanh trọng yếu – là những hoạt động quan trọng nhất mà doanh nghiệp cần thực hiện để tiếp tục kinh doanh. Theo mô hình kinh doanh Canvas, KA sử dụng KR để tạo ra các giải pháp giá trị (VP), từ đó mang lại lợi nhuận (RS).

Đối tác chính – Key Partnerships (KP)

Việc thiết lập liên minh với các đối tác là rất quan trọng cho cả doanh nghiệp startup và doanh nghiệp đã thành lập lâu năm. Có 4 loại đối tác chính của doanh nghiệp: đối tác chiến lược giữa các công ty không cạnh tranh với nhau, đối tác giữa các công ty là đối thủ của nhau để cùng nâng cao thị trường, đối tác cùng đầu tư và đối tác trong quan hệ kinh doanh mua bán để đảm bảo đầu vào cho công ty.

Cơ cấu chi phí – Cost Structure (CS)

Bằng cách nhìn vào cơ cấu chi phí, doanh nghiệp có thể biết được doanh thu tối thiểu cần để tạo ra lợi nhuận. Nếu thông qua cơ cấu chi phí, doanh nghiệp nhận thấy rằng mình đang đầu tư nhiều hơn so với mức doanh thu mà nó đang tạo ra, chủ doanh nghiệp sẽ cần phải thay đổi kết cấu chi phí. Thường thì nếu doanh nghiệp phát hiện ra rằng cơ cấu chi phí của họ đang làm ảnh hưởng đến lợi nhuận, họ sẽ thực hiện một số thay đổi nhằm tối ưu hóa chi phí và tăng doanh thu. Cách tiếp cận thông thường là tìm kiếm các cách tiết kiệm chi phí thông qua việc cắt giảm hoặc tối đa hóa sử dụng các nguồn lực hiện có. Ngoài ra, họ cũng có thể tìm kiếm các nguồn lực mới hoặc các đối tác để giúp giảm thiểu chi phí và tăng cường hiệu quả kinh doanh.

Tuy nhiên, việc điều chỉnh cơ cấu chi phí có thể không đơn giản và đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Nếu không được thực hiện đúng cách, nó có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, cần phải có kế hoạch và chiến lược cụ thể để thực hiện việc điều chỉnh cơ cấu chi phí một cách hiệu quả và bền vững.

3. Tại sao nên lựa chọn mô hình kinh doanh Canvas

Mô hình kinh doanh Canvas cung cấp cho doanh nghiệp những lợi ích vượt trội trong việc tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. Mô hình này có 3 ưu điểm chính sau:

• Tập trung: Bằng cách vẽ mô hình trên giấy lớn, các thành viên trong doanh nghiệp có thể tham gia cùng suy nghĩ và đưa ra ý kiến. Việc này giúp cho ban giám đốc có cái nhìn tổng quan về doanh nghiệp và tạo điều kiện cho những ý tưởng mới được thảo luận. Mô hình Canvas được sử dụng bởi nhiều công ty nổi tiếng trên thế giới để tập trung vào những thứ quan trọng cho việc kinh doanh.
• Linh hoạt: Mô hình này dễ dàng thay đổi và điều chỉnh mô hình từ góc độ lập kế hoạch bởi vì tất cả yếu tố đều nằm trên cùng một trang giấy.
• Rõ ràng: 9 yếu tố chính của mô hình Canvas đều được trình bày trên cùng một trang giấy, giúp cho việc theo dõi và tiếp cận từ mọi cấp độ nhân viên và nhà quản lý trở nên rõ ràng và tiết kiệm thời gian hơn.